Pokrzywka naczyniowa, czyli pokrzywkowe zapalenie naczyń. Co to za choroba?

Czy kiedykolwiek zmagałeś się z wysypką, która do złudzenia przypominała zwykłą pokrzywkę, ale była dziwnie uparta? Bąble nie znikały po kilku godzinach, a zamiast swędzenia czułeś ból lub pieczenie, a po ich zniknięciu pozostawał sinawy ślad? Jeśli tak, być może nie była to typowa reakcja alergiczna, a pokrzywka naczyniowa – schorzenie o znacznie głębszym podłożu, które wymaga uwagi i właściwej diagnozy.

Czym jest pokrzywka naczyniowa?

Pokrzywkowe zapalenie naczyń (łac. vasculitis urticarialis) to choroba, w której zmiany skórne wyglądają jak bąble w klasycznej pokrzywce, jednak ich natura jest zupełnie inna. Nie jest to efekt działania histaminy w odpowiedzi na alergen, lecz proces zapalny małych naczyń krwionośnych w skórze. Układ odpornościowy, z nie do końca poznanych przyczyn, zaczyna atakować własne naczynia, co prowadzi do ich uszkodzenia, zwiększonej przepuszczalności i powstawania charakterystycznych wykwitów. To właśnie ten mechanizm odróżnia ją od zwykłej, często niegroźnej pokrzywki.

Jak rozpoznać pokrzywkowe zapalenie naczyń? Kluczowe objawy

Chociaż na pierwszy rzut oka zmiany mogą być mylące, istnieje kilka cech, które powinny zapalić czerwoną lampkę i skłonić do konsultacji lekarskiej. Diagnoza opiera się na uważnej obserwacji objawów, które znacząco różnią się od tych w pokrzywce alergicznej.

1. Czas trwania zmian: To fundamentalna różnica. Bąble w zwykłej pokrzywce pojawiają się i znikają, często wędrując po ciele, a pojedyncza zmiana rzadko utrzymuje się dłużej niż 24 godziny. W pokrzywce naczyniowej wykwity są stacjonarne i utrzymują się w tym samym miejscu ponad dobę, a nawet przez kilka dni.
2. Odczucia subiektywne: Zamiast dominującego, intensywnego świądu, pacjenci często zgłaszają ból, pieczenie, tkliwość lub kłucie w obrębie zmian skórnych.
3. Pozostałości na skórze: Po ustąpieniu bąbla w pokrzywce naczyniowej bardzo często pozostaje ślad w postaci siniaka, plamy krwotocznej (purpura) lub brązowawego przebarwienia. Jest to wynik uszkodzenia naczyń i wynaczynienia krwi.
4. Objawy ogólnoustrojowe: Choroba nie zawsze ogranicza się do skóry. U części pacjentów mogą występować objawy systemowe, takie jak bóle stawów, gorączka, bóle brzucha, a w rzadkich przypadkach zajęcie nerek czy płuc.

Różnice, które mają znaczenie

Aby lepiej zobrazować różnice, warto je zestawić. Zwykła pokrzywka to najczęściej gwałtowna, ale krótkotrwała reakcja. Pokrzywka naczyniowa to przewlekły proces zapalny. Pamiętaj, że bąbel, który nie znika przez ponad 24 godziny, zawsze wymaga dalszej diagnostyki.

Możliwe przyczyny. Skąd bierze się ta choroba?

W wielu przypadkach przyczyna pokrzywkowego zapalenia naczyń pozostaje nieznana – mówimy wtedy o postaci idiopatycznej. Jednak często udaje się zidentyfikować czynnik wyzwalający lub chorobę współistniejącą. Do najczęstszych należą:

• Infekcje: Zarówno wirusowe (np. WZW typu B i C, mononukleoza zakaźna), jak i bakteryjne.
• Choroby autoimmunologiczne: Jest to jedna z najczęstszych grup schorzeń towarzyszących. Pokrzywka naczyniowa może być objawem tocznia rumieniowatego układowego (SLE) czy zespołu Sjögrena.
• Reakcje na leki: Niektóre antybiotyki, leki przeciwbólowe (NLPZ) czy inhibitory konwertazy angiotensyny mogą wywołać zapalenie naczyń.
• Nowotwory: Choć rzadko, pokrzywka naczyniowa może być sygnałem ostrzegawczym, tzw. zespołem paranowotworowym, zwłaszcza w przypadku chorób układu krwiotwórczego.

Diagnostyka i leczenie. Jak wygląda droga pacjenta?

Prawidłowe rozpoznanie jest kluczowe dla wdrożenia skutecznego leczenia. Podstawą jest szczegółowy wywiad lekarski i badanie fizykalne. Jednak złotym standardem, który ostatecznie potwierdza diagnozę, jest biopsja skóry. Polega ona na pobraniu niewielkiego wycinka zmiany skórnej i zbadaniu go pod mikroskopem. Badanie histopatologiczne wykazuje charakterystyczne cechy zapalenia ściany naczyniowej. Dodatkowo lekarz zleca badania krwi, m.in. morfologię, OB, CRP oraz badania immunologiczne w poszukiwaniu przeciwciał czy zaburzeń w układzie dopełniacza.

Ciekawostka: Związek z poziomem dopełniacza

Pokrzywkowe zapalenie naczyń często dzieli się na dwa typy w zależności od stężenia białek układu dopełniacza we krwi. Wyróżniamy postać normokomplementemiczną (z prawidłowym poziomem) oraz hipokomplementemiczną (z obniżonym poziomem). Ten drugi typ, często określany jako zespół hipokomplementemicznego zapalenia naczyń (HUV), ma zazwyczaj cięższy przebieg i częściej wiąże się z objawami ogólnoustrojowymi.

Leczenie jest zindywidualizowane i zależy od przyczyny oraz nasilenia choroby. W łagodnych postaciach, ograniczonych do skóry, stosuje się leki przeciwhistaminowe i niesteroidowe leki przeciwzapalne. W cięższych przypadkach, zwłaszcza z objawami systemowymi, konieczne jest włączenie kortykosteroidów doustnych, a czasem nawet silniejszych leków immunosupresyjnych. Jeśli choroba jest wtórna do innej jednostki, kluczowe jest leczenie schorzenia podstawowego.