Dom Modlitwy Cukermana w Będzinie

Wyobraź sobie, że wchodzisz do zwykłej, nieco zapomnianej kamienicy w sercu Będzina i nagle, za niepozornymi drzwiami, odkrywasz portal do świata, który niemal bezpowrotnie zniknął. Ściany pokryte intensywnymi, barwnymi malowidłami, hebrajskie inskrypcje i symbolika opowiadająca historię wiary, nadziei i tragedii. To nie scenariusz filmu, lecz autentyczne doświadczenie, jakie oferuje Dom Modlitwy Cukermana – cudem ocalony świadek żydowskiej historii Zagłębia Dąbrowskiego.

Historia ukryta w murach kamienicy

Dom Modlitwy, znany również jako "Szwul", nie jest typową synagogą w monumentalnym budynku. To prywatne miejsce modlitwy, ufundowane na początku XX wieku przez zamożną rodzinę Chaji i Nuchima Cukermanów, którzy zajmowali się krawiectwem. Mieściło się ono w ich własnym mieszkaniu, co było częstą praktyką wśród bogatszych Żydów, pragnących mieć własne, kameralne miejsce do spotkań z Bogiem. Przez lata tętniło życiem, służąc lokalnej społeczności jako centrum modlitwy i nauki aż do wybuchu II wojny światowej.

Cudowne ocalenie i mroki historii

Tragiczny los będzińskich Żydów podczas Holokaustu zdawał się skazywać na zapomnienie również to miejsce. Po likwidacji getta i deportacji mieszkańców, lokal, w którym znajdował się dom modlitwy, został zamieniony na mieszkanie lub magazyn. To właśnie ten prozaiczny fakt stał się jego ocaleniem. бесценные полихромии были покрыты несколькими слоями краски, co ukryło je przed światem na ponad 60 lat. Dzięki temu barbarzyństwo wojny i obojętność powojennych dekad nie zniszczyły delikatnych malowideł. To historia o przetrwaniu, które dokonało się w ciszy i ukryciu.

Ponowne odkrycie – skarb za warstwą farby

Prawdziwy przełom nastąpił w 2007 roku. Podczas prac remontowych w opuszczonym mieszkaniu, pod kolejnymi warstwami farby i tynku, robotnicy odkryli fragmenty kolorowych malowideł. To odkrycie było niczym archeologiczna sensacja. Dzięki staraniom i determinacji lokalnych działaczy, w tym Fundacji Brama Cukermana, rozpoczęto żmudny proces konserwatorski. Milimetr po milimetrze odsłaniano oryginalne polichromie, przywracając światu ich dawny blask i niezwykłe detale.

Symbolika ukryta w malowidłach

Wnętrze Domu Modlitwy Cukermana to prawdziwa uczta dla oczu i ducha. Ściany i sufit pokrywają malowidła o bogatej symbolice, które są kluczem do zrozumienia żydowskiej duchowości. Co możemy tam zobaczyć?

• Znaki zodiaku: Popularny motyw w synagogach, symbolizujący dwanaście plemion Izraela i porządek boskiego wszechświata.
• Widoki Ziemi Świętej: Malowidła przedstawiające Jerozolimę i Grób Racheli, wyrażające tęsknotę za Syjonem.
• Instrumenty muzyczne: Harfy, skrzypce i bębny przypominające o muzyce w Świątyni Jerozolimskiej i radości płynącej z modlitwy.
• Hebrajskie inskrypcje: Cytaty z Tory i modlitw, które stanowią integralną część wystroju i duchowego przesłania.

Autorami tych niezwykłych dzieł byli prawdopodobnie Perec i Samuel Willenbergowie, lokalni artyści, którzy uwiecznili na ścianach nie tylko religijne symbole, ale także kawałek duszy przedwojennej żydowskiej społeczności.

Dom modlitwy dzisiaj – żywe miejsce pamięci

Obecnie Dom Modlitwy Cukermana nie pełni już funkcji sakralnych. Jest to jednak miejsce o wiele ważniejsze – żywe muzeum i centrum dialogu międzykulturowego. To przestrzeń, gdzie historia jest na wyciągnięcie ręki. Organizowane są tu wystawy, warsztaty i spotkania edukacyjne, które przybliżają bogactwo kultury żydowskiej i przypominają o wielokulturowej przeszłości Będzina. To niezwykłe świadectwo, które uczy, porusza i przestrzega, stanowiąc jeden z najcenniejszych zabytków kultury żydowskiej w Polsce.

Ciekawostka: Tajemnica genizy

Podczas prac konserwatorskich dokonano jeszcze jednego fascynującego odkrycia. W specjalnej skrytce w ścianie, zwanej genizą, odnaleziono fragmenty zniszczonych ksiąg modlitewnych i tekstów religijnych. Zgodnie z żydowską tradycją, pism zawierających imię Boga nie wolno wyrzucać. Muszą być one przechowywane w specjalnym miejscu, a następnie uroczyście pochowane. Odnalezienie genizy jest ostatecznym dowodem na autentyczność i sakralny charakter tego miejsca.