Marynarze, a podatki

Życie marynarza wielu osobom kojarzy się z nieustanną przygodą, podróżami do najdalszych zakątków świata i solidnym wynagrodzeniem. Jednak za horyzontem egzotycznych portów czai się często niedoceniany, lecz niezwykle istotny aspekt – podatki. Błędne przekonanie, że praca pod obcą banderą automatycznie zwalnia z obowiązków wobec polskiego fiskusa, może prowadzić do poważnych konsekwencji finansowych. Zrozumienie kluczowych zasad jest więc kompasem, który pozwoli bezpiecznie nawigować po wzburzonych wodach przepisów podatkowych.

Kluczowe pojęcie: Rezydencja podatkowa

Zanim przejdziemy do szczegółów, musimy zrozumieć fundament, na którym opiera się cały system – rezydencję podatkową. To od niej zależy, w którym kraju marynarz ma obowiązek rozliczać swoje światowe dochody. Polskim rezydentem podatkowym jest osoba, która spełnia co najmniej jeden z dwóch warunków:

• Posiada na terytorium Polski centrum interesów osobistych lub gospodarczych (tzw. ośrodek interesów życiowych). Oznacza to na przykład posiadanie rodziny, domu, głównych inwestycji czy prowadzenie działalności w Polsce.
• Przebywa na terytorium Polski dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.

Dla marynarzy, którzy spędzają większość roku na morzu, kluczowe znaczenie ma najczęściej pierwszy punkt. Jeśli żona, dzieci i dom czekają w Polsce, to właśnie tutaj znajduje się centrum interesów życiowych, co rodzi obowiązek podatkowy wobec polskiego urzędu skarbowego, nawet jeśli na lądzie spędza się niewiele czasu.

183 dni – Magiczna liczba czy pułapka?

Reguła 183 dni jest jednym z najczęściej przywoływanych, ale i najbardziej mylących mitów. Wielu marynarzy uważa, że spędzenie mniej niż pół roku w Polsce automatycznie zwalnia ich z płacenia podatków. To nieprawda. Jak wspomniano wyżej, to tylko jeden z dwóch warunków określania rezydencji. Co więcej, zasada 183 dni odgrywa kluczową rolę w kontekście umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, ale jej interpretacja zależy od konkretnej umowy zawartej między Polską a krajem pracodawcy lub bandery statku.

Abolicja po nowemu

Przez lata marynarze korzystali z tzw. ulgi abolicyjnej, która pozwalała uniknąć podwójnego opodatkowania dochodów z krajów, z którymi Polska stosowała metodę proporcjonalnego odliczenia. Niestety, od 2021 roku ulga ta została drastycznie ograniczona do kwoty 1360 zł. W praktyce oznacza to, że jeśli marynarz zarabia w kraju o niższych podatkach niż w Polsce (lub gdzie podatku nie ma w ogóle), będzie musiał dopłacić różnicę w polskim urzędzie skarbowym.

Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania

Polska podpisała umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania (UPO) z wieloma krajami. Określają one, gdzie i jak dochody marynarza powinny być opodatkowane. Kluczowe są dwie metody rozliczania dochodów zagranicznych:

1. Metoda wyłączenia z progresją: Dochód uzyskany za granicą jest zwolniony z podatku w Polsce, ale bierze się go pod uwagę przy obliczaniu stopy procentowej dla ewentualnych innych dochodów opodatkowanych w Polsce. To najkorzystniejsza opcja dla marynarza.
2. Metoda proporcjonalnego odliczenia: Dochód z zagranicy jest opodatkowany w Polsce, ale od należnego podatku można odliczyć podatek zapłacony za granicą. To właśnie tutaj zastosowanie ma ograniczona ulga abolicyjna.

Ciekawostka: To, która metoda ma zastosowanie, zależy wyłącznie od treści umowy między Polską a konkretnym państwem. Dlatego tak ważne jest, aby dokładnie sprawdzić, pod jaką banderą pływa statek i gdzie znajduje się faktyczny zarząd przedsiębiorstwa, które nas zatrudnia.

Praca na statku – Jaki kraj opodatkuje dochód?

W przypadku marynarzy sytuacja jest bardziej złożona niż u pracowników lądowych. Zgodnie z większością umów UPO, dochód z pracy na statku morskim eksploatowanym w transporcie międzynarodowym podlega opodatkowaniu w tym państwie, w którym znajduje się miejsce faktycznego zarządu przedsiębiorstwa. Oznacza to, że nie zawsze liczy się bandera statku! Jeśli statek pływa pod banderą np. Liberii, ale firma zarządzająca ma siedzibę w Niemczech, to zastosowanie znajdzie umowa polsko-niemiecka.

Przykład praktyczny

Pan Jan jest polskim rezydentem podatkowym i pracuje na statku pływającym pod banderą Wysp Marshalla. Jego pracodawcą jest jednak firma, której zarząd mieści się w Norwegii. W tej sytuacji kluczowa będzie umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania między Polską a Norwegią. Zgodnie z nią, dochody pana Jana mogą być opodatkowane w Norwegii. Dzięki zastosowaniu metody wyłączenia z progresją, w Polsce dochód ten będzie zwolniony z podatku.

Dokumentacja to podstawa

Aby prawidłowo rozliczyć się z fiskusem i uniknąć problemów, niezbędne jest skrupulatne gromadzenie dokumentów. Każdy marynarz powinien przechowywać:

• Kontrakty o pracę (wszystkie, z całego roku).
• Książeczkę żeglarską z pieczątkami wejścia i zejścia ze statku.
• Paski płacowe (payslips) lub inne dowody otrzymania wynagrodzenia.
• Certyfikaty podatkowe lub dowody zapłaty podatku za granicą (jeśli był pobierany).

Posiadanie kompletnej dokumentacji jest absolutną koniecznością podczas ewentualnej kontroli skarbowej i pozwala udowodnić swoje racje. Pamiętaj, że w sprawach podatkowych to na Tobie spoczywa ciężar dowodu.